|
||||
|
14 November 2014. Thanks to @mrkoot for Dutch to English translation. 12 November 2014 Laura Poitras Interview by NRC Handelsblad Thanks to @electrospaces
http://www.nrc.nl/handelsblad/van/2014/november/12/in-het-oog-van-de-storm-1436793
Laura Poitras followed Edward Snowden before and during his explosive revelations about the NSA. The International Documentary Film Festival Amsterdam (IDFA) shows her documentary "Citizenfour".
By Huib Modderkolk Every time Laura Poitras visited her birth country, the same ritual took place. The American border police took her aside on the airport. Her belongings were searched meticulously --- sometimes seized --- and officers asked questions for hours. That started in 2006, after she made the documentary My Country My Country, about the life in Iraq after the American invasion. Later it turned out she had been placed on a secret American "watch list". She didn't talk about it in public. That is not her style. Tired of the dozens of interrogations, Poitras decided in 2012 to move to Berlin. She personally experienced the problems that she wants to draw attention to through her documentaries: the repressive American policies that followed 9/11. She made a second documentary, The Oath, about Guantanamo Bay, and started a third documentary about surveillance, focussing on the American NSA. That is until early 2013, when she receives an email from an unknown person: he calls himself Citizenfour. He did not choose her, he writes: she did that herself, through her documentaries. For months they exchanged messages in secret. Poitras is the first person to learn of the existence of a whistle-blower inside the NSA who wants to leak thousands of confidential documents. It remains their secret for four months, until they decide to meet in Hong Kong. Poitras informs the American journalist Glenn Greenwald, who brings a colleague from British newspaper The Guardian. Thus the great NSA scandal unfolds. Poitras films the meeting with Snowden in a hotel room in Hong Kong: it is the plot of her documentary. While the world learns more and more about Snowden, Poitras retreats to Berlin. She barely speaks in public and is hard to reach. A year and a half after the meeting in Hong Kong her film is complete, and she wants to talk about it. In the trendy Prenzlauer Berg in Berlin, that has a view on the television tower of Alexanderplatz --- once the symbol of East German repression. Poitras: "The creative process had to be protected. I did not want to tell the same story over and over again, because then I would loose my emotion about it. Now that the film is complete, we can talk about what I made." == Serious incidents == People who work with the 50 year old Poitras tell about her persuasiveness. She convinces others of the urgency of what she thinks is important not through yelling or dramatic gestures, but through a calm and clear voice. She does not like to be in the spotlight. Not until dozens of interrogations on American airports and a more serious incident on the New York [sic] airport, she decides to inform Greenwald about her situation. Poitras: "I would get cuffed because I was taking notes. They kept yelling at me: 'lay down that pen'. As if I would attack them using my pen. It was absurd; they had guns." Greenwald publishes a story on Poitras that had a large impact. Poitras: "I was nervous to bring it out because you can't take it back. My work had always taken place behind the screens. I work alone and bring my camera. I tell the story through the footage. But now, also because of Snowden, I can't retreat from publicity. That is over." Citizenfour opens in the first-person. A text is shown in which Poitras explains that she receives an email. She reads from the first messages sent by Snowden. "At this stage I can offer nothing more than my word. I am a senior government employee in the intelligence community." Flashes of light shoot through the darkness: a tunnel in Hong Kong, filmed from a moving car. Poitras: "I was drawn into it, I had to tell it from a personal perspective". There she first meets Snowden in a hotel: Poitras convinced him to allow her to film everything. And thus we see history unfold itself --- as if we are witnessing the conversations between Deep Throat and Bob Woodward in a parking lot about the Watergate scandal. Poitras is aware of that. "We wanted a film that would be felt in the future." She addresses the unease over her triple role as a journalist, a subject and a documentary maker by referring to the camera in the room, and to herself. "Those present look at the person above the lens. I felt it was necessary to remind the public that someone else is present." == More dangerous than Iraq == The scenes from the hotel room in Hong Kong are breathtaking and at times unreal. Through the eloquence of Snowden and Greenwald and the calm, solid camera work of Poitras, it almost seems staged at times. As the pressure increases, the documents are published and Snowden receives the message that his girlfriend was visited by police offers, more emotion gets involved in the documentary. The hotel room feels increasingly cramped. Poitras: "We were located in the eye of the storm, I was very aware of that. This felt as the most dangerous film I ever made. Much more dangerous than going to Iraq. The people who get mad about this are very powerful. I was constantly aware that it could end badly. That the door could be kicked in at any moment." She decides not to interview Snowden separately; she records the process. Greenwald and other befriended journalists are also only filmed while they are working, or at public events. She thus remains, as much as possible, an outsider who records and selects. Poitras: "I don't just pick an image, I choose people. Through them, I tell a story." She flies back to Berlin after spending two weeks in Hong Kong. She is alone, and afraid that something will happen to her. Not until inside the airplane she has time to reflect on what happened in Hong Kong. Poitras: "It was insane. And then I suddenly realized: not many people have access to those documents. I must take responsibility and make the change from filmmaker to journalist." She collaborates with the German Der Spiegel, that brings many great revelations. Still, Poitras barely appears in public. Together with a small team she works on her film for a year and a half. Under strict security measures: you can only access the studio without carrying personal electronics. Citizenfour contains a fragment of a conversation between Poitras and Greenwald, who also is an American. It is shortly after the revelations and they discuss the possibility of travelling to the U.S. They conclude it is too risky. Nonetheless, Citizenfour went in première in New York on October 10th, and Greenwald and Poitras were present. "It is nearly a shock to me. I barely told anyone what happened the last year and a half, and now I suddenly talk about it with everyone." == How does Poitras look back on the revelations by Edward Snowden? == Tempo and size: "There are people who criticized us because we had not published the documents fast enough. I felt sympathetic to that. I wish we had done more, and faster. But how do you accelerate the process without compromising the content? The stories must be accurate, the right things must be revealed, and in a careful way. That is very frustrating. We have not published enough." Consequences: "I think there certainly has been a change in awareness after Snowden. Google securing its servers: that is a big change. It protects people's privacy. Apple bringing a secured phone to the market, that then frustrates the FBI." "Whether it is 100 percent secure or not, it means that a growing market for privacy exists, and that businesses will respond to that. Facebook made its website available through the anonymizing network Tor. Everyone appreciates that, while Facebook is always seen as the enemy of privacy." "Journalists have changed their behavior as well. Many now know how to communicate securely and anonymously." "We just see too little happening at governments. I do not understand why Europe still routes all its communications through the U.S. That is how much of the data is collected. Europe should be worried."
A version of this article was published on Wednesday November 12th 2014 in This article is copyrighted by NRC Handelsblad BV and the original author, respectively.
Laura Poitras volgde Edward Snowden voor en tijdens zijn explosieve onthullingen over de NSA. IDFA toont haar documentaire ‘Citizenfour’. Door Huib Modderkolk 12 november 2014 Iedere keer als Laura Poitras naar haar geboorteland ging, volgde hetzelfde ritueel. De Amerikaanse grenspolitie nam haar op het vliegveld apart. Haar spullen werden minutieus doorzocht – soms werden ze in beslag genomen – en urenlang stelden agenten vragen. Dat begon in 2006, nadat ze de documentaire My Country My Country had gemaakt, over het leven in Irak na de Amerikaanse invasie. Ze werd op een geheime Amerikaanse ‘watch list’ geplaatst, bleek later. Publiekelijk vertelde ze er niet over. Dat is niet haar stijl. In 2012 besloot Poitras naar Berlijn te verhuizen, moe van de tientallen ondervragingen. Zo ervoer ze persoonlijk waar ze met haar documentaires aandacht voor vraagt: het repressieve beleid van Amerika na de aanslagen van 11 september 2001. Ze maakte een tweede documentaire, The Oath, over Guantánamo Bay en begon aan een derde over surveillance, met daarin aandacht voor de Amerikaanse NSA. Totdat ze begin 2013 een e-mail van een haar onbekend persoon ontvangt: hij noemt zichzelf Citizenfour. Hij heeft haar niet gekozen, schrijft hij: dat heeft ze zelf gedaan, door haar documentaires. Maandenlang sturen ze elkaar in het geheim berichten. Poitras is de eerste die weet dat er een klokkenluider binnen de NSA is die duizenden vertrouwelijke stukken wil lekken. Vier maanden blijft het hun geheim, totdat ze besluiten elkaar in Hongkong te ontmoeten. Poitras informeert de Amerikaanse journalist Glenn Greenwald, en die neemt een collega van de Britse krant The Guardian mee. Zo ontspint zich het grote NSA-schandaal. Poitras filmt de kennismaking met Snowden in een hotelkamer in Hongkong: de plot van haar documentaire is er. Terwijl de wereld steeds meer te weten komt over Snowden, trekt Poitras zich terug in Berlijn. Ze spreekt nauwelijks in het openbaar en is moeilijk bereikbaar. Anderhalf jaar na de ontmoeting in Hongkong is haar film af en wil ze erover praten. Ze ontvangt in het hippe Prenzlauer Berg in Berlijn, met uitzicht op de tv-toren van Alexanderplatz – ooit het symbool van Oost-Duitse repressie. Poitras: „Ik vond dat het creatieve proces beschermd moest worden. Ik wilde niet telkens hetzelfde verhaal vertellen, want dan zou ik mijn emotie erbij verliezen. Nu de film uit is, kunnen we praten over wat ik heb gemaakt.” Heftige incidenten Mensen die met de 50-jarige Poitras werken, vertellen over haar overredingskracht. Niet schreeuwend of druk gebarend, maar met kalme en duidelijke stem weet ze mensen te doordringen van de urgentie van wat zij van belang acht. Ze treedt ook niet graag op de voorgrond. Pas na tientallen ondervragingen op Amerikaanse vliegvelden en een heftiger incident op het vliegveld van New York, besluit ze journalist Greenwald te informeren over haar situatie. Poitras: „Ik zou handboeien om krijgen omdat ik aantekeningen maakte. Ze bleven maar tegen mij schreeuwen: ‘leg die pen neer.’ Alsof ik ze zou aanvallen met mijn pen. Het was absurd. Ze hadden notabene pistolen.” Greenwald publiceert een verhaal over Poitras, de impact is groot. Poitras: „Ik was nerveus om het naar buiten te brengen omdat je het niet meer terug kunt nemen. Mijn werk was altijd achter de schermen, ik werk alleen en neem mijn camera mee. Met de beelden vertel ik het verhaal. Maar nu, ook vanwege Snowden, kan ik niet meer uit de openbaarheid treden. Dat is voorbij.” Citizenfour opent in de ik-persoon. In beeld verschijnt een tekst waarin Poitras vertelt dat ze een mail krijgt. Ze leest voor uit die eerste berichten van Snowden. „Op dit moment kan ik je niets anders geven dan mijn woord. Ik ben een senior overheidsmedewerker in de inlichtingenwereld.” Door het donker schieten lichtflitsen: een tunnel in Hongkong, gefilmd vanuit een rijdende auto. Poitras: „Ik werd erin getrokken, ik moest het vanuit een persoonlijk perspectief vertellen.” Daar ontmoet ze Snowden voor het eerst in een hotel: Poitras heeft hem zover gekregen dat zij alles mag filmen. En zo zien we de geschiedenis zich ontvouwen – alsof we getuige zijn van de gesprekken van Deep Throat met Bob Woodward in een parkeergarage over het Watergate-schandaal. Poitras is zich daarvan bewust. „We wilden een film die gevoeld zou worden in de toekomst.” De ongemakkelijkheid over haar driedubbele rol als journalist, betrokkene en documentairemaakster lost ze op door te refereren aan de camera in de kamer en aan zichzelf. „De aanwezigen kijken naar de persoon boven de lens. Ik vond het nodig het publiek eraan te herinneren dat er nog iemand anders aanwezig is.” Gevaarlijker dan Irak De scènes vanuit de hotelkamer in Hongkong zijn adembenemend en soms onwerkelijk. Door de welbespraaktheid van Snowden en Greenwald en het rustige, gedegen camerawerk van Poitras lijkt het soms welhaast geënsceneerd. Als de druk toeneemt, de documenten in het openbaar verschijnen en Snowden bericht krijgt dat zijn vriendin bezoek heeft gehad van politiemensen, komt er meer emotie in de documentaire. De hotelkamer voelt steeds benauwder. Poitras: „We waren in het oog van de storm, daar was ik me heel bewust van. Dit voelde als de gevaarlijkste film die ik heb gemaakt. Veel gevaarlijker nog dan naar Irak gaan. De mensen die hier boos van worden, zijn heel machtig. Ik was me er constant van bewust dat het slecht kon aflopen. Dat elk moment de deur ingetrapt kon worden.” Ze kiest ervoor om Snowden niet apart te interviewen; ze legt het proces vast. Ook Greenwald en andere journalisten met wie ze bevriend is, zijn enkel gefilmd terwijl ze aan het werk zijn of bij openbare gelegenheden. Zo blijft ze zoveel mogelijk een outsider die vastlegt en selecteert. Poitras: „Ik kies niet zomaar een beeld, ik kies mensen. Via hen vertel ik een verhaal.” Na twee weken Hongkong keert ze terug naar Berlijn. Ze is alleen en ze is bang dat haar iets overkomt. Pas in het vliegtuig heeft ze de tijd om te reflecteren op wat er gebeurde in Hongkong. Poitras: „Het was krankzinnig. En ik realiseerde me toen ineens: er zijn niet veel mensen die toegang hebben tot de documenten. Ik moet mijn verantwoordelijkheid nemen en de verandering maken van filmmaker naar journalist.” Ze gaat samenwerken met het Duitse Der Spiegel, dat vele grote onthullingen brengt. Toch treed Poitras zelf amper in de openbaarheid. Ze werkt met een klein team anderhalf jaar aan haar film. Onder strenge veiligheidsmaatregelen: je mag alleen ontdaan van persoonlijke elektronica de studio betreden. In Citizenfour zit een fragment van een gesprek tussen Poitras en Greenwald, ook een Amerikaan. Het is niet lang na de onthullingen en ze bespreken de mogelijkheid om naar de VS te gaan. Te riskant, concluderen ze. Toch ging Citizenfour op 10 oktober in première in New York, mét Greenwald en Poitras. „Het is bijna een shock voor mij. Ik heb praktisch niemand verteld wat er de afgelopen anderhalf jaar is gebeurd, en nu ineens praat ik er met iedereen over.” Hoe kijkt Poitras terug op de onthullingen van Edward Snowden? Tempo en omvang: „Er zijn mensen die ons bekritiseerden omdat we de documenten niet snel genoeg hebben gepubliceerd. En ik voel daar wel sympathie voor. Ik wilde dat we meer hadden gedaan, en sneller. Maar hoe versnel je het proces zonder dat het ten koste gaat van de inhoud? De verhalen moeten kloppen, de juiste dingen worden onthuld en dat op zorgvuldige wijze. Dat is heel frustrerend. We hebben ook niet genoeg gepubliceerd.” Gevolgen: „Ik denk dat er zeker een verandering in bewustzijn is gekomen na Snowden. Google die zijn servers beveiligt: dat is een grote verandering. Dat beschermt de privacy van mensen. Apple die een beveiligde telefoon op de markt brengt, dat frustreert de FBI weer. „Of het nou helemaal 100 procent veilig is of niet, het betekent dat er een groeiende markt voor privacy is, en dat bedrijven daarop zullen inspringen. Facebook heeft zijn website beschikbaar gemaakt via het anonieme netwerk Tor. Iedereen heeft daar waardering voor, terwijl Facebook altijd wordt gezien als de vijand van privacy. „Ook journalisten hebben hun gedrag aangepast. Velen weten hoe ze nu veilig en anoniem kunnen communiceren. „We zien het alleen te weinig bij regeringen. Ik snap niet waarom Europa nog steeds al zijn communicatie via de VS laat lopen. Dat is hoe veel data wordt verzameld. Europa zou bezorgd moeten zijn.” ? Een versie van dit artikel verscheen op woensdag 12 november 2014 in NRC Handelsblad. Op dit artikel rust auteursrecht van NRC Handelsblad BV, respectievelijk van de oorspronkelijke auteur.
|
